Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στα Αγγλικά τον Σεπτέμβρη του 2010, και μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε στα Ελληνικά τον Οκτώβριο του 2010
Ενώ η Ουγγαρία έδιωξε το ΔΝΤ, η Ελλάδα ακόμη ακολουθεί την γραμμή των απαιτήσεων περί λιτότητας του ΔΝΤ. Το ΔΝΤ έχει ελαφρύνει τη ρητορική του, σε ορισμένα σημεία, κυρίως όσον αφορά την ανεργία, αλλά οι επικριτές ανησυχούν ότι πολλά στελέχη ασκούν πιέσεις για να εξακολουθήσουν οι δημοσιονομικές περικοπές που ενδέχεται να βλάψουν τις προοπτικές ανάπτυξης.
Ο λαϊκιστής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν διέκοψε το πρόγραμμα της χώρας του με το ΔΝΤ (βλ. Update 66) στα τέλη Ιουλίου, δηλώνοντας ότι η Ουγγαρία απαιτεί την «αποκατάσταση της οικονομικής αυτονομίας». Ο Όρμπαν, ηγέτης του κόμματος Fidesz που κέρδισε τις εθνικές εκλογές τον Απρίλιο, είχε αγωνιστεί για μια πλατφόρμα κατά της αυστηρής συμφωνίας με το ΔΝΤ της Ουγγαρίας.
συντονισμένη απεργίες και διαμαρτυρίες
Οι Ούγγροι αξιωματούχοι κατηγόρησαν το χαμηλό στόχο για το έλλειμμα, των 2,8 τοις εκατό, που το ΔΝΤ και η ΕΕ πίεζαν για το 2011, αλλά τα μέσα ενημέρωσης ισχυρίστηκαν ότι η πραγματική αιτία για την διαφωνία ήταν για τον προτεινόμενο φόρο στις τράπεζες. Η κυβέρνηση ξεκινάει μια εισαγάγει στις τράπεζες για να συλλέξει 200 δις. φιορίνια (€ 710 εκατ.) για να συμβάλει στη γεφύρωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, αντί της περαιτέρω μείωσης των δαπανών της κυβέρνησης. Ο τραπεζικός τομέας της Ουγγαρίας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου στην ιδιοκτησία των Δυτικών Ευρωπαϊκών τραπεζών. Το ΔΝΤ υποστήριξε ότι ο φόρος «είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τον δανεισμό και την ανάπτυξη», παρά την ήπια στήριξη από το ΔΝΤ για άλλες εισφορές από τις τράπεζες που έχουν εισαχθεί στην Ευρώπη (βλέπε σελίδα 5, Update 71).
Το LMP, ένα σχετικά νέο, πράσινο κόμμα αποτελείται από πρώην ηγέτες των ΜΚΟ, ήταν άνετο με την σκληρή στάση της κυβέρνησης έναντι των διεθνών οργανισμών, αλλά αμφισβήτησε την πολιτική ατζέντα του Fidesz. Είπε ότι τα σχέδια για την «τόνωση της κατανάλωσης των πλουσίων και των ανώτερων τάξεων με την καθιέρωση ενός ενιαίου συντελεστή στο φόρο του εισοδήματος, μειώνοντας αισθητά τους εμπορικούς φόρους και την κατάργηση των φόρων στην ακίνητη περιουσίας … είναι ανεπαρκή για να εκκινήσουν την οικονομική ανάπτυξη». Κάλεσε την κυβέρνηση να «αποτρέψει τις κοινωνικές και εκπαιδευτικές περικοπές που θέτουν σε κίνδυνο την αναπαραγωγή του ανθρώπινου κεφαλαίου».
Η Λιτότητα συνεχίζεται στην Ευρώπη
Η ελληνική κυβέρνηση πέρασε την πρώτη εξέταση της από το ΔΝΤ και την ΕΕ το Σεπτέμβριο (βλ. Update 71). Η κυβέρνηση έχει προχωρήσει με το απαιτούμενο από τους πιστωτές σχέδιο για τη μείωση των συντάξεων και τώρα πρέπει να «παρουσιάσει ένα λεπτομερές σχέδιο ιδιωτικοποίησης με ημερομηνίες και με κατευθυντήριες γραμμές για τα έσοδα» μέχρι το τέλος του έτους. Η ιδιωτικοποίηση θα περιλαμβάνει τους σιδηροδρόμους, την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο, τις υπηρεσίες του νερού για τις δύο μεγάλες πόλεις, τα ταχυδρομεία, καθώς και πολλές άλλες κρατικές επιχειρήσεις. Η ελληνική οικονομία είχε πέσει βαθύτερα σε ύφεση, ακόμη και πριν αρχίσουν τα απαιτούμενα μέτρα λιτότητας του ΔΝΤ και ΕΕ να δαγκώνουν πραγματικά. Σύμφωνα με πρόωρα στοιχεία του Σεπτεμβρίου για το δεύτερο τριμήνου, το ΑΕΠ εμφάνισε 3,7 τοις εκατό πτώση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Ο Πέτρος Κοσμάς, καθηγητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Βάρνας της Κύπρος, ανησυχεί ότι η προσέγγιση του ΔΝΤ-ΕΕ ήταν αντιπαραγωγική. «Υπάρχει οξύς κίνδυνος το αποτέλεσμα της ύφεσης στην Ελλάδα θα οδηγήσει ακριβώς στην κατάσταση που είχε σκοπό να αποφύγει – δηλαδή την αθέτηση του χρέους.» Σε μια έκθεση του Σεπτεμβρίου, ‘Η Ευρωζώνη: Μεταξύ λιτότητας και αθέτησης πληρωμών’, που δημιουργήθηκε από το Research on Money and Finance, μια ομάδα ακαδημαϊκών στο Λονδίνο, ισχυρίζεται ότι η αθέτηση του χρέους με πρωτοβουλία του οφειλέτη, θα πρέπει να είναι κάτι που η Ελλάδα εξετάζει ενεργά. «Αθέτηση, επαναδιαπραγμάτευση του χρέους και έξοδος από την ευρωζώνη έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις. Αυτά πρέπει να αντισταθμίζονται με εξίσου σοβαρές συνέπειες της ύφεσης και την μακροπρόθεσμη στασιμότητα των διαφόρων χωρών της ευρωζώνης».
Σποραδικές απεργίες ξέσπασαν σε όλη την Ελλάδα κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, συμπεριλαμβανομένης και μιας γενικής απεργίας στα τέλη του Ιουνίου και περισσότερες διαμαρτυρίες κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της αποστολής του ΔΝΤ στα τέλη Αυγούστου. Μια άλλη μαζική γενική απεργία προγραμματίζεται από τα ελληνικά συνδικάτα στα τέλη του Σεπτεμβρίου, η οποία είναι συντονισμένη με τις άλλες απεργίες και διαμαρτυρίες κατά του ΔΝΤ και της ΕΕ για τις οικονομικές πολιτικές που σχεδιάζονται στην Ουκρανία, Σερβία, Ισπανία, και από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων στο Βέλγιο.
Τα Ρουμανικά συνδικάτα οργάνωσαν μια διαμαρτυρία 20.000 ατόμων σε ξεχωριστή ημερομηνία στο τέλος Σεπτεμβρίου ενάντια στα μέτρα λιτότητας στο Βουκουρέστι. Ο Liviu Apostoiu, της Ρουμανικής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων Cartel Alfa, υποστήριξε ότι το πρόγραμμα του ΔΝΤ στη χώρα του «εμβάθυνε την ύφεση, την οικονομική κρίση και τη φτώχεια και οδήγησε σε δραματική μείωση στις θέσεις εργασίας.» Το δάνειο λήγει τον Μάιο του επόμενου έτους, αλλά ο πρόεδρος της χώρας πιστεύει ότι η κυβέρνηση πρέπει να το ανανεώσει. Ο Apostoiu διαφώνησε: «μια νέα συμφωνία με το ΔΝΤ δεν είναι απαραίτητη. Ένα νέο δάνειο από το ΔΝΤ θα επιδεινώσει απλώς το επίπεδο της φτώχειας και της οικονομικής κρίσης.»
Τα Ουκρανικά συνδικάτα επιτέθηκαν επίσης εναντίων του προγράμματος του ΔΝΤ στη χώρα τους, λέγοντας στα μέσα Αυγούστου ότι η συμφωνία με το ΔΝΤ «παρεμβαίνει κυνικά στην εσωτερική πολιτική ενός κυρίαρχου κράτους» και ότι οι όροι του δανείου θα πρέπει να είναι αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης. Το κόμμα του κέντρου Harmony, που προηγείτο στις δημοσκοπήσεις πριν από τις πρώιμες εκλογές του Οκτωβρίου στη Λετονία, και έχει ζητήσει να αναδιατυπωθούν οι όροι του δανείου του ΔΝΤ στην Βαλτική χώρα. Ακόμα και ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της χώρας καλεί τα σχέδια ιδιωτικοποίησης που απαιτεί το ΔΝΤ «ασυγχώρητα».
Είναι οι θέσεις εργασίας, βλάκα
Παρά τις δύσκολες απαιτήσεις στις δανειολήπτριες χώρες, το ΔΝΤ έχει δείξει και μια πιο ήπια αντιμετώπιση σε ορισμένες περιοχές, ειδικά όταν ο γενικός διευθυντής του, ο Dominique Strauss-Kahn εμφανίζεται στην σκηνή. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, το ΔΝΤ φιλοξένησε μια κοινή διάσκεψη με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) στη Νορβηγία για τις προκλήσεις της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής. Στο κοινό έγγραφο που κυκλοφόρησε πριν από το συνέδριο, το ΔΝΤ δήλωσε ότι «το κόστος για τα άτομα που καθίστανται άνεργα θα μπορούσε να είναι μια επίμονη απώλεια στα έσοδα, μείωση του προσδόκιμου ζωής και χαμηλότερη ακαδημαϊκή επίδοση και λιγότερες απολαβές για τα παιδιά τους. Η ανεργία είναι πιθανόν να επηρεάσει τον κόσμο με τρόπο που θα μειώσει την κοινωνική συνοχή, ένα κόστος το οποίο όλοι θα βιώσουν».
Το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι «η ανάκαμψη της συνολικής ζήτησης είναι η μοναδική καλύτερη θεραπεία για την ανεργία», και ότι «οι περισσότερες προηγμένες οικονομίες δεν θα πρέπει να εφαρμόσουν αυστηρή δημοσιονομική πολιτική πριν από το 2011, επειδή η πρόωρη λιτότητα μπορεί να υπονομεύσει την ανάκαμψη.» Ωστόσο, η έκθεση που ετοίμασε το προσωπικό του ΔΝΤ εξακολουθεί να υποστηρίζει την περικοπή μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και των κρατικών δαπανών. Ισχυρίζεται επίσης ότι «η δημοσιονομική προσαρμογή συνήθως καταλήγει στην μακροπρόθεσμη μείωση της ανισότητας του εισοδήματος». Το τμήμα της έκθεσης της ΔΟΕ εναντιώνεται σε αυτό, ζητώντας την αύξηση των πραγματικών μισθών και το μερίδιο των μισθών στο εθνικό εισόδημα ώστε η συνολική ζήτηση να αυξηθεί και η ανισότητα να μειωθεί.
Η Sharan Burrow, η γενική γραμματέας της Διεθνούς Συνδικαλιστικής Συνομοσπονδίας, κάλεσε το ΔΝΤ να «ενθαρρύνει τις χώρες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δανείζονται από το Ταμείο, να εγκρίνουν και να διατηρήσουν τονωτικές πολιτικές που δημιουργούν θέσεις εργασίας μέχρι η ανάκαμψη να είναι αυτάρκης και η ανεργία να μειωθεί σε επίπεδα πριν από την κρίση.»
Η Λιτότητα μπαίνει στην μέση
Αυτό ακούγεται σαν μερικές από τις συμβουλές από το ΔΝΤ σε ένα σημείωμα του προσωπικού τον Σεπτέμβριο για δημοσιονομικά περιθώρια στις προηγμένες οικονομίες, το οποίο υπολόγισε ένα θεωρητικό όριο του χρέους πέραν του οποίου τα χρέη μιας χώρας θα βγουν εκτός ελέγχου. Μόνο στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ιαπωνία, και στην Πορτογαλία ήταν οι τρέχουσες προβλέψεις για το χρέος κοντά στα υπολογισμένα όρια του χρέους, οπότε οι προηγμένες χώρες είχαν ακόμη τα δημοσιονομικά περιθώρια και απαιτούν προσαρμογή μόνο σε μεσοπρόθεσμη βάση.
Ωστόσο, «η ανάλυση αποσπάται εξ ολοκλήρου από το θέμα του ρίσκου όσον αναφορά την ρευστότητα και την ανανέωσή του, που σημαίνει ότι μια χώρα κάτω από τα όρια θα μπορούσε να μπει σε κρίση χρέους, εάν οι αγορές ομολόγων χάσουν την εμπιστοσύνη τους στην κυβέρνηση. Αυτό είναι που οι περισσότεροι αναλυτές υποθέτουν ότι θα συμβεί στην Ελλάδα, η οποία εξακολουθεί να πληρώνει πολύ περισσότερα χρήματα σε τόκους στις αγορές ομολόγων από τι η γερμανική κυβέρνηση καταβάλει για τα δικά της ομόλογα. Ο κίνδυνος αυτός παροτρύνει το σημείωμα του προσωπικού να προτείνει ταχύτερη δημοσιονομική προσαρμογή.
Ένα άλλο σημείωμα του ΔΝΤ του Σεπτεμβρίου επιστρέφει στο κάλεσμα για την μείωση των δαπανών. Σημειώνοντας ότι το κάλεσμα για την αθέτηση του χρέους στις προηγμένες οικονομίες είναι «περιττή, ανεπιθύμητη και απίθανη», συνεχίζει με το ότι «η πρόκληση προέρχεται κυρίως από τις ανεπτυγμένες οικονομίες» και τα μεγάλα πρωτογενή ελλείμματά τους, και όχι από το υψηλό μέσο επιτόκιο για το χρέος». Ωστόσο, εάν πάρει κανείς το πακέτο λιτότητας του ΔΝΤ που εγκρίθηκε στην Ιρλανδία στις αρχές του 2010 σαν οδηγό, οι χώρες που περιορίζουν δραστικά τις δαπάνες μπορεί να ωθήσουν τις οικονομίες τους σε ύφεση και να μην αποτρέψουν την κρίση του χρέους, η οποία έχει πολλαπλές αιτίες (βλ. Update 71).
Παρά την ανεργία και την κρίση της απασχόλησης, καθώς και την αναγνωρισμένη ανάγκη για περισσότερα μέτρα στήριξης, έχει ειπωθεί σε πολλές χώρες να ξεκινήσουν τα πακέτα λιτότητας τώρα. Το ΔΝΤ έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι έχει εγκαταλείψει την μονολιθική προσέγγιση σε ένα μόνο μέγεθος αλλά ίσως να έχει εισέλθει σε μια περίοδο υποκρισίας. Όταν μιλάει ο Strauss-Kahn, το μήνυμα του είναι ένα μήνυμα για την προστασία των ανθρώπων και της απασχόλησης, αλλά όταν το μεγάλο μέρος του προσωπικού του ΔΝΤ συμβουλεύει τα υπουργεία οικονομικών, είναι για το πώς να αρχίσει η μείωση των δαπανών.
